Дереккөз: www.inform.kz
НҰР-СҰЛТАН. ҚазАқпарат – Қазақстанда ROP тұжырымдамасы жуырда ғана іске асырылды, бірақ қазірдің өзінде қатты тұрмыстық қалдықтарды өңдеу және кәдеге жарату, сондай-ақ экологиялық жағдайды жақсарту саласындағы тиімділігін көрсетеді. Жүйе қаншалықты тиімді жұмыс істейді және АЖ енгізілгеннен кейін не өзгерді, деп хабарлайды ІІМ «ҚазАқпарат» ақпаратында.
Алдымен сіз РОП не екенін және оның жұмысы қандай екенін анықтауыңыз керек. ROP – өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген жауапкершілігі. Бұл қоршаған ортаны қорғау саласындағы стратегия бүкіл өнімнің қоршаған ортаға тигізетін зиянды әсерін азайтуға бағытталған, нәтижесінде келтірілген зиян үшін жауапкершілікті, әсіресе өнімді өндірушіге немесе импорттаушыға жинау, өңдеу және түпкілікті жою арқылы жауапкершілікті жүктеу арқылы.
Бүгінгі таңда әлемде 400-ге жуық жұмыс істейтін RS жүйелері бар, олардың көпшілігін арнайы құрылған уәкілетті ұйымдар операторлар жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасының жасыл экономикаға көшуі жөніндегі тұжырымдамаға сәйкес негізгі бағыттардың бірі қалдықтарды басқару саласын жетілдіру, сондай-ақ орауыш қалдықтарды, электронды және электр жабдықтарын, көлік құралдарын, аккумуляторларды және басқа да тауарларды жинау және жою шығындарының бір бөлігін өтеу үшін RWP қағидатын енгізу болып табылады. қолданғаннан кейін.
Қазақстанда ROP принципі 2016 жылдың 1 қаңтарынан бастап жарамды. Үкіметтің 2015 жылғы 30 желтоқсандағы қаулысымен өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелерінің операторы «Оператор РОП» ЖШС болып анықталды.
Сарапшылардың пікірінше, ROP құрал ретінде қалдықтарды жинау және өңдеу көлемін ұлғайтуға ғана емес, сонымен бірге отандық өндірушілерді қолдауға мүмкіндік береді. Атап айтқанда, АЖ кезеңінде ішкі нарықта отандық автомобильдерді, аккумуляторларды, жанар-жағармай материалдарын өндіру және сату көлемі айтарлықтай өсті.
Жасыл экономикаға көшу тұжырымдамасына сәйкес 2030 жылға қарай қалдықтарды өңдеу деңгейінің кемінде 40% -на қол жеткізу керек. РОП енгізілген кезде республикада өңдеу деңгейі бар болғаны 2,7% құрады. Іске асырылғаннан кейін бұл көрсеткіш 14% құрайды. Сонымен қатар, Тұңғыш Президент – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың тапсырмасымен шағын және орта бизнестің кең қатысуымен қатты қалдықтарды кәдеге жарату және кәдеге жарату бойынша шаралар қабылдануда. Қазіргі уақытта Қазақстанда қалдықтарды өңдеу саласында 171 ШОК жұмыс істейді.
Осыған байланысты, сонымен қатар ROP операторы не істейді деген сұрақ туындайды. Жалпы, RRP тәжірибесі мен моделі әлемнің дамыған елдерінде сәтті және тәжірибеде қолданылады. ЭЫДҰ елдерінде алғаш рет енгізілген RRP қағидаты бүкіл әлемде экологиялық мәселелерге ерекше назар аударылатын елдерде сәтті қолданылып келеді және бүкіл өмір бойы нарыққа шығарған өнім үшін жауапты өндірушілер мен импорттаушылардан тұрады.
2018 жылы ЭЫДҰ Қазақстанда РТР енгізу туралы зерттеу жүргізді, оның негізінде біздің еліміздегі RRP жүйесінің осы ұйымның негізгі ұсыныстарына сәйкестігі туралы қорытынды жасалды. Оператор энергия қалдықтарын басқаруды ұйымдастыру үшін инвесторларды іздеумен және тартуға қатысады. 6 облыста (Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент, Тараз, Ақтөбе, Қарағанды) қатты тұрмыстық қалдықтарды энергияны пайдалануды енгізу арқылы республикада қатты қалдықтарды қайта өңдеу деңгейіне 2025 жылға дейін 30% жету жоспарлануда.
Сонымен қатар, «ROP» операторы қалдықтарды өңдеу және кәдеге жарату саласында жұмыс істейтін кәсіпорындарға кең қолдау көрсетеді.
Қазақстанда қатты қалдықтарды бөлек жинау біртіндеп енгізілуде. 2018-2019 жылдары оператордың қаржылық қолдауымен 10 облыста және Нұр Сұлтан қаласында жеке жинауға арналған 12 196 контейнер орнатылды, 8 аймақтағы 147 қабылдау пункті, 28 дана арнайы автокөлік сатып алынды. Сондай-ақ 11 өңірде құрамында сынабы бар лампалар мен химиялық қуат көздеріне арналған 2321 контейнер орнатылды.
Бүгінде тұрмыстық қатты қалдықтардың жеке жинағын (ҚТҚ) Ақтөбе, Семей, Түркістан және Өскемен сияқты төрт қалада енгізу мәселесі пысықталуда.
Бұл саланың инвестициялық тартымдылығы қандай? РОП енгізілгенге дейін инвесторлар перспективаларды көрмеген және қоқыс шығару жүйесін жақсартуға қаражат салған жоқ. Осылайша, ӨТ операторына Қазақстан Республикасында қалдықтарды кәдеге жарату үшін инфрақұрылым құру міндеті, сондай-ақ осындай қалдықтарды жинауды, тасымалдауды, өңдеуді, пайдалануды және жоюды ұйымдастыруға жауапкершілік жүктелген. Сонымен бірге, ЕАЭО-ға мүше басқа мемлекеттерде де осындай шығындар қарастырылғанын атап өткен жөн, мысалы, Ресей Федерациясында және Беларусь Республикасында 2012 және 2014 жж. Сәйкес шығаруға ақы бар.
Көлік саласын көгалдандыру кенеттен шешімге келген жоқ – 2013 жылдың мамыр айында Қазақстан Республикасының Президенті «жасыл экономикаға» көшу жөніндегі тұжырымдаманы бекітті, оның негізгі бағыттары проблеманы шешуде.