Ашаршылық кезінде азық болған құмаршық дақылы ұмыт бола бастады
Дереккөз:24.kz
Атырау облысының Құрманғазы ауданындағы құмдауыт жерлерде молырақ болатын құмаршық өсімдігі жайлы естіп пе едіңіз?
Өткен ғасырлардағы жұт, аштық, соғыс кездерінде жергілікті халықты осы өсімдік аман-сақтап қалған. Жергілікті тұрғындар құмаршықтың дәнінен нан пісіріп, талғажау еткен. Кейінгі молшылық заманда бұл үрдіс ұмытыла бастады. Қазір құмаршықтан азық-түлік өндіру технологиясын көнекөз қариялар мен әжелер ғана біледі.
Құмаршық шөлейтті аймақтарда өнетін, дәнінің құрамында өте құнарлы дәрумендері бар өсімдік. Бүгіндері мал жейтін шөпке айналған өсімдіктің қадірін білетін жандар аз қалды. Кезінде құмаршықтың арқасында мыңдаған отбасы аштықтың азабынан құтылған болатын. Кезінде құмаршық дәнегінен ұн, талқан, ботқа пісіріп, күнбағыс майы секілді май да өндірілген.
Раушан Жайықова, Құрманғазы ауылының тұрғыны:
– Менің әкем біздің бала кезімізде үйге құмаршықты алып келетін. 1920-30 жылдары бұл өсімдік қырда тұратын бүкіл қарапайым халықты асырады. Бидай ұны болған жоқ, осы құмаршық құтқарды бізді.
Құмаршықтан пісірілген нан тары талқанынан әзірленген нан секілді өте дәмді болып келеді. Тойымды әрі құнарлы, көпке дейін қарын аштырмайды. Орталықтан өте алыс, шалғай ауылда тұратын Мәрия Ғұмарова да құмаршықтың қадірін жақсы білетін жандардың бірі.
Мәрия Ғұмарова, Қошалақ ауылының тұрғыны:
– Мен балаларыма құмаршық туралы жиі айтып отырамын. Әр істің өз құпиясы бар. Оларға құмаршықтан қалай ұн тарту керектігі, талқан жасау, одан соң қалай нан пісіру керектігін үйретемін.
Жергілікті тұрғындар осылайша ұмыт бола бастаған дәстүрдің жоғалып кетпеуіне күш салуда. Өңірге келетін шетелдік туристер қымыз, саумал, шұбат секілді табиғи таза, таңсық асқа өте құмар. Мұның қатарына құмаршықтан істелетін нан мен тарыны қосқан соң мүлде жаңа мазмұнға ие болды дейді ауыл тұрғындары. Оған қоса Құрманғазы ауылындағы өзен-көлдерде туристерді қызықтыратын аң мен құс, түрлі табиғи өсіміктер жетіп артылады. Бұл ерекшеліктер аймақтағы экологиялық және этнологиялық туризмнің дамуына да ықпал етіп отыр.
Авторлары: Бекен Әлирахым, Темірлан Сұлтанғазы, Жандос Рахметуллин
Бұрынғы Семей сынақ алаңының аумағы 2 есе қысқарады
Дереккөз: 24.kz
Ұлттық ядролық орталығының бас директоры Эрлан Батырбеков біздің тілшілерімізге берген эксклюзивті сұхбатында бұрынғы Семей сынақ алаңының шекарасы өзгеріп, аумағы 2 есеге қысқарады деп хабарлады.
Жер көлемі 18 мың шаршы шақырымнан асатын полигон Израиль, Бельгия сияқты мемлекеттерді еркін сыйдыра алады. Қазіргі күні кешенді зерттеу жұмыстары сынақ алаңының 60 процентін қамтыған, 2 жылдан соң толық аяқтау көзделген. Қазақстан – әлемде ядролық қарудан өз еркімен бас тартқан жалғыз мемлекет. Ал Семей сынақ алаңы – бүгінде адамзат баласы үшін ізгі мақсаттарды көздейтін жалғыз полигон.
Эрлан Батырбеков, ҚР ҰЯО бас директоры:
– Менің пайымдауымша, Семей сынақ алаңы аумағы жартылай кішірейеді. Ол жерлерді бейбіт мақсатта, халық шаруашылығына пайдалануға болады деп есептейміз. Ал қалған бөлігі біздің бақылауымызда қалуы тиіс. Ядролық сынақтар жасалған Дегелең, Ақтамберлі сияқты алаңдар қоршалып, зерттеу жұмыстары жалғаса береді.
Жаздың соңында жаңбырлы ауа райы күтіледі
Дереккөз: 24.kz
Қазгидромет 29 тамыз – 2 қыркүйекке арналған ауа райы болжамын жариялады.
Оралда орналасқан циклон Батыс Сібір арқылы, ал онымен байланысты атмосфералық фронттар Қазақстан арқылы жылжитын болады. Сондықтан республиканың батыс және солтүстік облыстарында жаңбырлы және салқын ауа райы сақталады. Ал шығысқа және оңтүстік-шығысқа суық және дымқыл ауа массаларының таралуына қарай, Қазақстанның қалған аймақтарында найзағаймен жаңбыр, күшті ұйтқымалы жел, температураның орташа көпжылдық мәннен 2…4°С-қа төмендеуі күтіледі.
#Birge #TazaQazaqstan: Мәжілісмендер 7 тоннаға жуық қоқыс жинады
Дереккөз: inform.kz
НҰР-СҰЛТАН. ҚазАқпарат – Мәжіліс депутаттары бүгін Нұр-Сұлтан қаласының маңында өткен #Birge #TazaQazaqstan экочелленджіне қатысты, деп хабарлайды ҚР Парламенті Мәжілісінің баспасөз қызметі.
Мәжілістегі барлық саяси партиялардың парламенттік фракциялары «Nur Otan», «Ақ жол», «ҚКХП», Қазақстан халқы Ассамблеясы, сондай-ақ Мәжіліс аппараттарының қызметкерлері мен еріктілер Қосшы ауылының жанындағы Нұра өзенінің жағасын қоқыстардан тазартты.
Пластикалық және шыны бөтелкелер, құрылыс және бірнеше жылдан бері жиналған тұрмыстық қалдықтар әртүрлі контейнерлерде жиналып, әрі қарай өңдеу мен жоюға шығарылды.
«Мәжіліс депутаттары Birge Taza Qazaqstan акциясын қолдайды. Мұндай акциялардың қажет екені сөзсіз. Осы орайда, табиғатты сақтаудың ең бастысы оны ластамау. Біз алдағы сессияда қоршаған ортаны ластағаны үшін жазаны қатайту бойынша жұмыс істейтін боламыз. Әсіресе, қазір Үкіметпен бірге біз жаңа Экологиялық кодексті әзірлеу үстіндеміз. Бұл мәселелердің бәрі сол жерде ескеріледі деп ойлаймын, – деді Мәжілістің Экология және табиғатты пайдалану комитетінің төрағасы Глеб Щегельский.
Экологиялық акцияға барлығы 1500 адам қатысып, 7 тоннаға жуық қоқыс жиналып, шығарылды.
Қоршаған ортаны қорғаушы инспекторларға қару мен оққағар сауыт беріледі
Дереккөз: 24.kz
Даладағы аң мен құсқа жауыққандар көбейіп барады. Тіпті қаскүнемдер қорықшылардан да сескенбейтін болған. Биыл жануарлар дүниесін қорғаушы екі инспектор осындай браконьерлердің қолынан мерт болды
Енді осындай қайғылы жағдайлардың алдын алу үшін елімізде қауіпсіздік шаралары күшейтілмек. Ал жануарлар дүниесін қорғаушылар өз қызметінде қару-жарақ қолдана алады. Бұдан бөлек инспекторлар заманауи техника және байланыс құрылғыларымен қамтамасыз етіледі.
«Охотзопром» республикалық мекемесі қорғайтын алқаптың аумағы 123 млн гектар. Алайда бұл ұлан-ғайыр жердегі жануарлар мен өсімдіктерді бақылайтын инспекторлар тым аз. Мекемеге әлі 200-ге жуық қызметкер қажет. Кадр тапшылығы мен қатаң қадағалау болмағандықтан тек өткен жылы елімізде заңсыз аңшылық жасау бойынша 154 қылмыстық іс қозғалды. Сотқа соның тек 65% ғана жетіп, тиісті шешім қабылданған. «Бірақ қызыл кітапқа енген аңды аяусыз атудан аянбайтын бранконьерлер сот үкімінен мүлдем қорықпайды» дейді мекеме мамандары.
Бақтияр Рамазанов, «Охотзоопром» РКҚМ бас маманы:
-Бір рет емес, бірнеше рет ұсталған жайттар болып жатыр. Неге десеңіз, штрафын төлейді және де шартты мерзім дейді, соны алып кетеді болды. Егер де ол бір белгілі бір мерзімге сотталып жатқан болса ол енді ойланатын еді.
Қазіргі басты міндет – мекеме қатарын жаңа мамандарымен толықтырып, жалақыларын көтеру және заманауи техникамен қамтамасыз ету. Әсіресе байланысу мүмкіндігі 3 мың шықырымға жететін радиоқұрылғылар мен тау-таста еркін жүретін көліктер керек. Ал аң емес, адам атудан қорықпайтын қандықол қасапшылардан қорғану үшін енді инспекторларға да қару беріледі.
Ерзат Альзаков, «Охотзоопром» РҚКМ бас директоры:
– Біз әр инспекторды оқтан қорғайтын кіимдермен қамтамасыз етеміз. Әрине олардың салмағы ауыр. Бірақ бұл ең алдымен сақтық шарасы екенін ескеру керек.
Елімізде заңсыз аң ату оқиғалары Қызылорда және Алматы облыстарында жиі болады. Браконьерлер ақбөкендер мен қарақұйрықтарды қынадай қыруға құмар. Ал сирек кездесетін жануарларға аңшылық жасау қылмыстық іс саналатындығын ескерте кетейік.
Авторлары: Алмас Садуақас, Сержан Жұмабаев
#БіргеТазаҚазақстан: Акцияға әскерилер де атсалысып жатыр
Дереккөз: inform.kz
ТАРАЗ. ҚазАқпарат – «Оңтүстік» өңірлік қолбасшылығының әскери бөлімдері елде жарияланған «Бірге – таза Қазақстан» экологиялық акциясына қосылды, деп хабарлайды «ҚазАқпарат» ХАА тілшісі.
«Оңтүстік» өңірлік қолбасшылығының басшысы майор Дина Мухаринованың айтуынша, командирлер басқарған әскери қызметкерлер гарнизондарының жанынан ағып өтетін арықтар мен өзендерді тазалауға кірісті. Ең алғашқылардың бірі болып тазалауға 5-ші механикаландырылған бригаданың әскери қызметкерлері шықты. Сондай-ақ акцияға «Оңтүстік» өңірлік қолбасшылығының Шымкент, Гвардей, Қызылорда, Луговский және басқа да гарнизондарының әскери қызметкерлері қосылды.
«Еліміздің премьер-министрі акция кеңінен таралатынына, жалпы республика деңгейіне тарап, азаматтардың тарапынан қолдауға ие болатынына сенім білдірді. Шынымен де, арналар мен арықтарды тазалауға әскери қызметкерлер ғана емес, сондай-ақ, олардың отбасыларының мүшелері де шықты. Тіпті өздері ниет білдірген. Бұл әскери қызметкерлер мен олардың отбасылары елінің тағдыры мен жағдайына бейжай қарамайтынын білдіреді. Біз барлығымыз үлкен бір елдің – Қазақстан Республикасының азаматтарымыз. Біздің әскери қызметкерлеріміз туған қалалары мен ауылдарының көшелерінде қоқыс жатпағанын, өзендердің таза болғанын, экологияның нашарламағанын қалайды», – деді «Оңтүстік» өңірлік қолбасшылығының әскерлері қолбасшысының тәрбие және идеологиялық жұмыс жөніндегі орынбасары Ораза Күшіков.
«Оңтүстік» өңірлік қолбасшылығының баспасөз қызметінде атап өткендей, әскери қызметкерлер арналарды, арықтарды, су қоймаларын, өзендерді тұрақты түрде тазалап отыруға ниетті. Бұл басқалар үшін жақсы үлгі болмақ.
Атырауда жеміс ағаштары гүлдеп жатыр
Дереккөз: inform.kz
АТЫРАУ. ҚазАқпарат – Тамыз ортасынан ауа Атырауда да жеміс ағаштары қайта гүлдей бастады, деп хабарлайды ҚазАқпарат тілшісі.
Атырауда ағаштар тосын мінез танытып отыр. Өңірдегі алма және алмұрт ағаштары қайта гүлдей бастады. Белгілі бағбан Зоя Кислицынаның айтуынша, бұған ауа райындағы күрт өзгерістер себеп. Ұзақ уақыт бойы сақталған 40 градустық аптап ыстықтан кейін күн салқындай түсіп, артынша тағы да 40 градусқа дейін көтерілді.
«Ағаштардың бұлай гүлдеуі оларды әлсіретеді. Егер гүлі өте көп болса, ағаш қыста өлуі де мүмкін. Бірақ әзірше ондай қауіп жоқ. Ағаштар қыстан аман шығады деп үміттенеміз», – дейді Зоя Кислицына.
Еске сала кетейік, бірнеше күн бұрын Таразда жемісті ағаштар екінші рет гүлдегені туралы хабарлаған едік.
Алматы облысында сиверс алмасын сақтап қалу жөнінен жұмыстар жүріп жатыр
Дереккөз: 24.kz
Алматы облысында Жетісудың брендіне айналған сиверс алмасын сақтап, көбейту жұмыстары қызу жүріп жатыр
Жер бетіндегі бүкіл алмалардың атасына баланған бұл жеміс түрі динозаврлар заманынан бері өсіп келеді. Кейінгі жылдары Қызыл кітапқа енді. Жоңғар Алатауы мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің тәлімбақтарында тамыр жайған сиверс көшеттері тау баурайына егіледі.
Ардақ Айбарұлы, тілші:
– Жоңғар Алатауы мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің аумағы 356 мың гектар жерді алып жатыр. Соның 8 мың гектарында Жетісудың мақтанышына айналған сиверс алмасы өседі. Бір өкініштісі, биыл мұнда алма жоқ. Көктемде үсік шалған.
Сиверс алмасы негізінен Іле мен Жоңғар Алатауының баурайында, Тянь-Шань және Тарбағатай тауының жоталарында өседі. Оның осыдан 165 миллион жыл бұрын пайда болғанын 2002 жылы британдық биолог-генетик Бэрри Джунипер анықтап берді. Шетелдік ғалым жер бетіндегі бүкіл алмалардың атасы – қазіргі Қазақстан жері деген қорытынды жасады. Осылайша сиверсті сақтау халықаралық қоры құрылып, Жетісу Алатауында бұл алма түрінің гүлдеуіне арналған фестиваль өткізіле бастады.
Айдана Тұрысбекова, Жоңғар Алатауы мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің қызметкері:
– Себебі біздің сиверс алмасы былай қарап тұрсақ жапондағы сакурадан кем емес. Гүлденуі кереметтей, көздің жауын алады. Басты мақсат осы сиверс алмасына, атқарылып жатқан қорғау жұмыстарына елдің, халықтың назарын аудару. Бізде де осындай байлықтар бар екенін көрсету.
Мейрамбек Қапасов, ақпараттық туристік орталықтың бөлім басшысы:
-Биыл 31 мамырда ҚР Үкіметімен №360 қаулысымен туризмді дамытудың 2019 – 2020 жылдарға арналған бағдарламасы қабылданды. Сол бағдарламада біздің әлемге әйгілі брендіміз болып келе жатқан сиверс алмасы енгізілген.
Жоңғар Алатауының баурайында Сиверс алмасының 40 шақты түрі кездеседі. Ол теңіз деңгейінен 1700 метр биіктікте өседі. Қазір сиверс көшеттері өткен ғасырдың 70-ші жылдары құрылған Лепсі тәлімбағында көбейтіледі. Оның аумағы 25 гектар. «Тұқымды шеттен тасымаймыз», – дейді мамандар.
Рустам Самиғұлов, орманшы:
– Сиверс алмасын өсіреміз. Тұқымдар осы жерден жиналған. Биологиялық препараттарды жұмсамаймыз, қолданбаймыз оларды. Бәрі табиғи, табиғи жолмен өседі.
ТІЛШІ: Сиверс алмасының сонау бор кезеңінің өзінде болғандығы археологиялық қазба жұмыстары арқылы дәлелденді. Ал оның гүлдеуі – өзінше бір керемет құбылыс. Бүкіл Жетісу Алатауы мамыр айында алқызыл гүлге оранады. Ең бастысы – сиверстің гүлдеуіне арналған фестивалды тамашалауға шетелдіктер көптеп келе бастады. Биылдың өзінде Жоңғар Алатауы мемлекеттік ұлттық табиғи паркіне 500-ге жуық турист келіп-кеткен.
Ардақ Айбарұлы, Жеңіс Әбдірешев,
Қызылорда аумағында «Жасыл белдеу» жобасы жүзеге асырылып жатыр
Дереккөз: 24.kz
Қызылорда қаласында аумағы 30 гектар болатын «Денсаулық және демалыс» саябағы салынып жатыр.
Ал қала аумағында «Жасыл белдеу» жобасы жүзеге асырылуда. Климаты қатаң әрі шөлейтті болып келетін аймақта жасыл желектің ауқымын арттыру үшін тағы қандай шаралар қолға алынбақ? Тақырыпты Нұрлан Жақыпбеков тарқатады.
Қаланы көгалдандыруға үлес қосып жүрген белсенді азаматтардың бірі Болат Нұрқожаев. Ол күнделікті күйбеңнен қолы қалт етсе, саябақтардың сәнін келтіруді ойлайды. Су келмей тұрған арықтарды тазалап, ауырып тұрған ағашқа нәр беруге қаланың әрбір азаматы үлес қосуы тиіс деп санайды ол.
Болат Нұрқожаев, қала тұрғыны:
– Арықты тазалау, су жіберу, суды жүргізу, алдына жүрмей жатқан жерін трубалардың астынан тесіп, бітеліп қалады, соларды тазалып жіберіп, суды жүргізіп жіберуге жауапты адамдар болса болды. Мұнда басқа ешқандай проблема жоқ.
Қызылорда қаласында жасыл желекпен көмкерілген саялы орындар жоқ емес. Дегенмен тағы 10 мың шаршы метрден астам жер көгалдандырылады. Ол үшін 11 шақырым аяқ су каналы тартылады. Оның маңайына 12 спорт алаңы, веложол секілді демалыс аймақтары қарастырылған. Айтулы жобаның құны 1 млрд теңгеден асып жығылады. Ал осыдан 3 жыл бұрын қолға алынған «Жасыл белдеу» жобасы аясында бүгінде 24 гектар шөлейтті жерде 14 мың түп ағаш өсіп тұр.
Байкенже Әметов, облыстық табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасының бөлім басшысы:
– Қазір біз мынау «Батыс Еуропа-Батыс Қытайдың» Аралға кетіп бара жатқан жолын зерттеп жатырмыз. Кезінде көпдеген жерлер, жекеге беріліп кеткен. Жекеге алғандар бізге бергісі жоқ қайтадан үкіметке. Бұл енді қазір қалалық жер қатынастары бөлімі үгіт-насихат жұмыстарын жүргізіп жатыр. Себебі жолдың бойына әдемі қылып ағаш егуіміз керек.
Бұл жоба биыл да жалғасын тауып, тағы 534 гектар жерді игеру үшін зерделеу жұмыстары басталған.
Авторлары: Нұрлан Жақыпбеков, Қанат Еңсебаев, Айтмұхамед Байділдаев
Еліміздің су айдындарынан 95,3 шақырым ау алынды
Дереккөз: inform.kz
НҰР-СҰЛТАН. ҚазАқпарат – Бүгін ҚР Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігінің бастамасымен Қазақстанда кең ауқымды «Аулардан таза – су айдындары» атты экологиялық акция өтті, деп хабарлайды ҚазАқпарат тілшісі.
«Акцияға еліміздің әр өңірінен 5 100-ден аса мемлекеттік органдардың, қоғамдық ұйымдардың, табиғат қолданушылардың, экологиялық ұйымдардың өкілдері мен еріктілер қатысты. Қатысушылар 79 су айдыны мен учаскелерден 95,3 шақырым синтетикалық тор мен жағалаулардан 121 тонна қоқыс жинады», – делінген аталған министрліктің Орман шаруашылығы және жануарлар әлемі комитетінің Facebook-тегі парақшасында жарияланған ақпаратта.
Комитет мәліметінше, 431 суда жүзгіш құралының көмегімен өзен мен көлдердің 61 685 гектар ауданы тазаланып, су түбіндегі ауларды жинау үшін сүңгуірлер жұмылдырылған.
Акцияның басты мақсаты – су айдындарын тасталған және заңсыз қойылған аулардан тазалап, қоғамның назарын өзен мен көлдердің ластану мәселесіне көңіл аударту, балық ресурстарын сақтау.
Қазақстанның биологиялық әртүрлілігін сақтауға арналған мұндай экологиялық шара әлі өз жалғасын табады.
